สมุนไพรตะบูนดำ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ตะบูน ตะบัน (ภาคกลาง, ภาคใต้) เป็นต้น
ลักษณะของตะบูนดำ
ต้นตะบูนดำ จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ มีความสูงประมาณ 20-35 เมตร ลักษณะของต้นเป็นรูปทรงยอดเป็นพุ่มกลม เป็นไม้ผลัดใบ ลำต้นเป็นเปลาตรง ส่วนโคนต้นเป็นพูพอนเล็กน้อย เปลือกต้นขรุขระ มีสีน้ำตาลเข้ม แตกเป็นร่องตามยาว ต้นเมื่อแก่เปลือกจะลอกเป็นแถบแคบ ๆ โดยเปลือกจะมีความหนาประมาณ 0.3-0.5 เซนติเมตร ส่วนเนื้อไม้มีสีน้ำตาล ส่วนระบบราก มีรากหลายลักษณะ เป็นรูปกรวยคว่ำหรือแบนแล้วแต่สภาพของดิน ปลายมนยาวประมาณ 20-40 เซนติเมตร สภาพของลำต้นอาจแตกต่างกันออกไปบ้าง คือ มีเปลือกเรียบ สีออกแดง มีร่องเป็นสีขาวเป็นทางยาวตามลำต้น ต้นตะบูนดำเป็นหนึ่งในไม้ป่าชายเลน เมื่อแก่ลำต้นมักเป็นโพรง เจริญเติบโตและขึ้นกระจายได้ดีในบริเวณที่เป็นดินเลนค่อนข้างแข็ง
สรรพคุณของตะบูนดำ
ใช้เป็นยาบำรุงร่างกาย (ผล, เมล็ด) เปลือกไม้ใช้เป็นยาลดไข้ (เปลือกไม้) ช่วยแก้อาการไอ (ผล, เมล็ด) เปลือกและผลช่วยแก้อหิวาตกโรค (ผล, เปลือก) เปลือกและผลใช้ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยรักษาแผลภายในได้ (เปลือก, ผล) ผลใช้ต้มกับน้ำดื่มช่วยแก้อาการท้องเสีย (ผล, เปลือกไม้) ตะบูนดำช่วยแก้บิดด้วยการใช้ผลนำมาต้มกับน้ำดื่ม (ผล) เมล็ดใช้รับประทานแก้อาการท้องร่วง (ผล, เมล็ด) ช่วยแก้อาการอักเสบในลำไส้และอาการผิดปกติในช่องท้อง (เปลือกไม้) ผลแห้งตากแห้งเผาไฟร่วมกับเห็ดพังกาและน้ำมันมะพร้าว ใช้สำหรับทาแก้มะเร็งผิวหนัง (ผลแห้ง)
ประโยชน์ของตะบูนดำ
เนื้อไม้ตะบูนดำเป็นเนื้อไม้ที่แข็ง มีลวดลายและสีที่สวยงาม สามารถนำมาใช้ทำเป็นเฟอร์นิเจอร์สำหรับตกแต่ง หรือทำเป็นสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ ได้ ลำต้นสามารถนำมาใช้ทำเป็นพื้นกระดานได้เป็นอย่างดี เปลือกไม้สามารถนำมาใช้ในการฟอกหนังสำหรับใช้เป็นพื้นรองเท้าได้ (Heavy leather) ประโยชน์ตะบูนดำ ใช้สำหรับทำดินสอ น้ำฝาดจากเปลือก ใช้สำหรับการย้อมสีผ้า ย้อมแห ย้อมอวน โดยจะให้สีน้ำตาล
